Dziedziczenie na podstawie prawa angielskiego - jakie prawa mają osoby wykluczone z dziedziczenia?

Zgodnie z przepisami prawa angielskiego, osoba, która została wykluczona z dziedziczenia testamentowego lub międzypaństwowego, ma prawo wystąpić do sądu o stosowne zabezpieczenie finansowe. Wnioskodawcą może być nie tylko wydziedziczony członek rodziny, obecny lub były małżonek, ale także konkubent oraz inna osoba pozostająca na utrzymaniu zmarłego bezpośrednio przed jego śmiercią.

Krótki wstęp

W przeciwieństwie do prawa cywilnego (kontynentalnego), które obejmuje również prawo polskie, prawo angielskie nie przewiduje instytucji prawnej tzw. części zastrzeżonej. Zatem osoba pominięta w testamencie nie może wystąpić do sądu o część spadku w drodze powództwa z tytułu części zastrzeżonej. Przepisy angielskie przewidują natomiast nieco inną instytucję, która co do zasady jest podobna do części zastrzeżonej. Ustawa z 1975 r. o dziedziczeniu (ang. Inheritance (Provision for Family and Dependents) Act of 1975) reguluje tę instytucję i dlatego też roszczenie na niej oparte jest powszechnie określane jako roszczenie z ustawy o dziedziczeniu. Wyżej wymienione przepisy pozwalają osobom najbliższym przyzwoitemu żądać od sądu przyznania im części spadku w przypadku, gdy są one wyłączone z dziedziczenia. Przez osobę najbliższą rozumie się obecnego lub byłego członka rodziny, takiego jak: małżonek lub partner cywilny zmarłego; dziecko zmarłego; pasierba lub przybrana córka.

Dotyczy to również osób bliskich przyzwoitemu, choć formalnie nie będących członkami rodziny. Ustawa wymienia: konkubenta, który mieszkał w tym samym gospodarstwie domowym co zmarły przez okres 2 lat bezpośrednio przed śmiercią zmarłego; każdą inną osobę, która pozostawała na utrzymaniu zmarłego bezpośrednio przed jego śmiercią, w całości lub w części.

Przepisy ustawy o dziedziczeniu mają zastosowanie tylko wtedy, gdy osoba zmarła mieszkała w Anglii i Walii. Ustawodawca przewiduje również termin dla potencjalnych wnioskodawców - wniosek musi zostać złożony nie później niż 6 miesięcy po wydaniu decyzji o przyznaniu prawa do dziedziczenia (Grant of Probate).

Co się liczy w odniesieniu do złożonego wniosku?

Przy ustalaniu, czy roszczenie wnioskodawcy będzie miało wpływ na rozrządzenie woli zmarłego, czy też na rozrządzenie prawa związanego z przetrwaniem, oraz w jakim stopniu sąd musi wziąć pod uwagę wszystkie istotne sprawy i fakty w danej sprawie. Dotyczy to również wielkości i charakteru spadku. Sąd powinien również wziąć pod uwagę obowiązki i odpowiedzialność, jakie zmarły miał wobec każdego wnioskodawcy, środki finansowe i potrzeby finansowe wnioskodawcy, innych wnioskodawców lub spadkobierców testamentowych, które mają lub mogą mieć w przewidywalnej przyszłości.

Istotne są również relacje między osobami godnymi zaufania a ich rodziną, jak również między zmarłym a beneficjentami testamentów.

Zakres uprawnień sądu

Sąd, wydając nakazy dotyczące majątku przyzwoitego, kieruje się zasadą racjonalnego zabezpieczenia finansowego. Przez rozsądną rezerwę finansową należy rozumieć taką rezerwę, która w danym przypadku jest uzasadniona i której forma oraz wielkość są ustalane indywidualnie. Sędzia może samodzielnie decydować o formie rezerwy. Zgodnie z ustawą o spadkach dopuszczalnymi formami są m.in.: okresowe wpłaty na rzecz wnioskodawcy z majątku netto zmarłego; ryczałtowe wpłaty na rzecz wnioskodawcy z majątku netto; przekazanie składników majątku wchodzących w skład spadku.

Sprawa Ilott vs. Mitson

Ustawa o dziedziczeniu nie generuje wielu spraw sądowych. Powodem tego jest to, że ludzie mają tendencję do negocjacji poza sądem. Dlatego też istnieje niewiele precedensów i spraw, które przyciągają wiele uwagi. Sprawa Ilott vs. Mitson jest dobrym przykładem. Dotyczyła ona spadku po zmarłej Melindzie Jackson, która wyznaczyła na swoich jedynych spadkobierców trzy organizacje non-profit działające w dziedzinie ochrony zwierząt. Jackson nie był zaangażowany w działalność żadnej z nich. Kobieta celowo pominęła w swoim testamencie swoją jedyną córkę, Heather Ilott. Jackson nie utrzymywał kontaktu z córką od lat. Po śmierci matki, Heather Ilott wystąpiła do sądu z wnioskiem o zabezpieczenie finansowe. Była w fatalnej sytuacji materialnej i musiała zapewnić 5 dzieci. Sprawa została ostatecznie rozstrzygnięta w 2017 roku, kiedy to Sąd Najwyższy orzekł na korzyść beneficjentów testamentu przywracając pierwotny zapis, który pani Ilott otrzymała w 2007 roku od Sądu Okręgowego - kwotę ryczałtową w wysokości £50 000. Sąd stwierdził, że rezerwa ta powinna być ograniczona do środków niezbędnych do zaspokojenia codziennych potrzeb i nie powinna być źródłem kapitału dla wnioskodawcy.

Podsumowanie

Ustawa o dziedziczeniu ma być pomocna w sprawach podobnych do sprawy pani Ilott's. Sąd bierze pod uwagę zasadę słuszności i przyznaje wnioskodawcom uzasadnione przepisy, które mają im pomóc i ich rodzinom. Ustawa nie służy wydziedziczonym do poszukiwania wzbogacenia. Pozwala ona jednak sądom na przyznanie uzasadnionego przepisu osobom bliskim zmarłego i jednocześnie wykluczonym z postępowania spadkowego w przypadku, gdy znajdują się one w potrzebie ze względu na swoją trudną sytuację materialną.