Czy polska spółka zapłaci podatek dochodowy od majątku likwidacyjnego przekazanego jej udziałowcowi?

Po wejściu w życie art. 14a ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych nie było pewności, czy przepis ten ma zastosowanie do sytuacji, w których spółka w likwidacji przekazuje swoje aktywa wspólnikowi/akcjonariuszowi w formie niepieniężnej. Sądy administracyjne również nie były zgodne. Jednak ostatnie orzeczenia NSA wydają się rozstrzygać tę kwestię na korzyść podatników. W związku z tym, spółka w likwidacji nie powinna płacić podatku od składników majątkowych przekazanych wspólnikowi w ramach procesu likwidacji.

Na wstępie

Artykuł 14a ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych wszedł w życie z dniem 1 stycznia 2015 roku. Zgodnie z jej brzmieniem, jeżeli podatnik ureguluje w całości lub w części zobowiązanie, w tym zobowiązanie z tytułu zaciągniętej pożyczki (kredytu), dywidendy, umorzenia lub zbycia w celu umorzenia akcji, poprzez wniesienie zapłaty niepieniężnej, przychodem takiego podatnika jest kwota zobowiązania uregulowana w wyniku takiego świadczenia. Jeżeli jednak wartość rynkowa zapłaty niepieniężnej jest wyższa niż kwota rozliczonego z nią zobowiązania, przychód powinien być zdefiniowany jako wartość rynkowa zapłaty niepieniężnej.

Brak jednoznacznego stanowiska sądów

Dotychczas polskie organy podatkowe i niektóre sądy administracyjne, w tym Naczelny Sąd Administracyjny, uznawały, że wraz z likwidacją powstaje zobowiązanie spółki wobec jej wspólnika do przeniesienia ewentualnych aktywów likwidacyjnych. Jeżeli obowiązek taki jest realizowany poprzez wniesienie świadczenia niepieniężnego (np. w drodze przeniesienia własności nieruchomości lub rzeczy ruchomych), wówczas spółka w likwidacji powinna rozpoznać przychód zgodnie z art. 14a ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych. Przychód taki, pomniejszony o koszty uzyskania przychodów, powinien zasadniczo podlegać opodatkowaniu stawką 19 procent.

Jednocześnie istniały jednak sądy, które prezentowały odmienne stanowiska. Zgodnie z nimi, przeniesienie aktywów likwidacyjnych na wspólnika nie powoduje powstania przychodu dla spółki w rozumieniu art. 14a ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych. Przekazanie majątku likwidacyjnego przez spółkę jest aktem czysto technicznym, który stanowi część procesu likwidacji. Czyniąc to, spółka nie reguluje żadnej odpowiedzialności wobec wspólnika. Co więcej, spółka nie otrzymuje nic w zamian. Jest to ostatnia czynność poprzedzająca koniec istnienia takiej spółki.

Orzeczenia Naczelnego Sądu Administracyjnego na korzyść podatnika

W 2018 i 2019 r. NSA zmienił zdanie, jeśli chodzi o generowanie przychodów po stronie spółki przekazującej udziałowcowi aktywa likwidacyjne w formie niepieniężnej. Zdaniem sądu, założenie, że przekazanie składników majątku likwidacyjnego generuje dochód podlegający opodatkowaniu dla spółki będącej w likwidacji stanowiłoby niezgodną z prawem interpretację rozszerzającą art. 14a. Jednocześnie sąd podkreślił, że zastosowanie tego artykułu jest dopuszczalne tylko wtedy, gdy istnieje stosunek prawny oparty na wzajemnych świadczeniach, w wyniku którego jedna strona jest zobowiązana do zapłaty drugiej określonej kwoty pieniężnej, ale na koniec dnia rozlicza się z tego zobowiązania poprzez świadczenie pieniężne w formie niepieniężnej. Z takiego stosunku prawnego nie wynika przeniesienie składników majątku likwidacyjnego, o którym mowa poniżej, przez sąd. Jest to tylko akt techniczny, który stanowi część procesu likwidacji. Gdyby spółka generowała dochód podlegający opodatkowaniu, musiałaby utworzyć dodatkowe rezerwy gotówkowe, które opóźniłyby likwidację.

Więcej precyzji jako postulat de lege ferenda

Nowe orzeczenia Naczelnego Sądu Administracyjnego mogą być zapowiedzią ujednolicenia orzecznictwa, co z punktu widzenia pewności prawnej jest rzeczą pożądaną. Po raz kolejny należy jednak zadać pytanie, dlaczego nowe przepisy podatkowe budzą wątpliwości, a co gorsza - rozbieżności w orzecznictwie. W tym momencie nie pozostaje nic innego, jak zaapelować do ustawodawcy o stworzenie bardziej precyzyjnych przepisów, które nie pozostawiają organom podatkowym i sądom miejsca na ich arbitralną lub rozszerzającą się interpretację.